Bambi. Een leven in het woud - Nieuwe vertaling en uitgave

Het toeval wierp mij een heruitgave van Bambi. Een leven in het woud (Clavis 2020) in de schoot. Ademloos en met een afwisselende beleving van taalrijkdom, harmonie en verontrusting heb ik het verhaal herlezen en genoten van de fantastische illustraties van Benjamin Lacombe. Deze keer betrof het de onverkorte originele vertelling van Felix Salten van 1923, in een fraaie en frisse vertaling door Jet Quadekker, die je gerust literair mag noemen. Het gehele boek en elke pagina is zo weldadig geïllustreerd dat je gemakkelijk afgeleid zou kunnen worden. Toch sleept het verhaal over de belevenissen van Bambi vanaf zijn geboorte als reekalf, groei naar volwassenheid en naar de wijsheid van de ouderdom je mee naar het hoopgevende einde. De deels mysterieuze illustraties over soms meerdere pagina’s hebben een eigen toegevoegde waarde en bieden in mijn beleving momenten van rust en reflectie.

Disney-versie
De originele versie van de vertelling Bambi is bepaald niet te vergelijken met de zoete Disneyverfilming van 1942 en het beeld van onschuld, liefde en betovering dat daaruit spreekt, destijds zo geproduceerd om mensen de harde werkelijkheid van het leven te doen vergeten. In de originele versie staan mensen en dieren elkaar naar het leven tegen de achtergrond van een zinderende natuur die zowel rust als verademing biedt, maar waarin zomerstormen, wrede winters en menselijk en dierlijk geweld overleefd moeten worden. In zijn voorwoord tot Bambi, de Clavis-uitgave, noemt filosoof Maxime Rovere Bambi een ‘dierenroman voor volwassenen – en zeker geen sprookje voor kinderen.’

Felix Salten
De overtreffende trap van gevaar en wreedheid voor dieren vormt uiteraard de mens die in dit boek af en toe als ‘Hij’ opdoemt, gelaarsd, onwelriekend en voorzien van een dodelijke derde arm. In de interpretatie van Rovere en vele anderen verbeeldt Salten met Bambi de angsten van de Joodse gemeenschap in Wenen van die jaren, waarin de Joden de schuld kregen van de vernederende vredesakkoorden na de Eerste Wereldoorlog, welke de economie van de verliezers verstikten. Een golf van antisemitisme van ongekende omvang zal zich gaan voltrekken en Joodse kinderen voelden zich toen al nergens meer veilig, net als de achtervolgde Bambi. Salten was Joods en van Oostenrijks-Hongaarse afkomst. Hij werkte als journalist, vertaler en schrijver van verhalen, romans, toneelstukken en libretto’s, waarin hij de opgejaagdheid die hij zelf ervoer thematiseert. In 1935 werden zijn boeken in Duitsland verboden.

Een spiegel voorhouden
Rovere wil zijn interpretatie niet overdrijven en het boek toch vooral zien als een dierlijke variant op het eigen menselijke bestaan. Bambi maakt in die zin een levenslang proces van volwassen worden of wijs worden door, waarin hij moet leren zowel te vertrouwen als te wantrouwen, maar vooral om altijd op zijn hoede te zijn voor anderen en het verraad te herkennen, dat in het boek verbeeld wordt door de hond, het gedomesticeerde dier dat de mens bij de jacht ondersteunt. Het verhaal houdt de mens, die deel uitmaakt van de natuur, een spiegel voor, waarschuwt, biedt troost en heldendom, waardoor we ook kunnen leren omgaan met de uitdagingen van de natuur en de duistere krachten van de mens. En zelfs de angstwekkende ‘Hij’ uit het boek blijkt goede kanten te hebben, waardoor het verhaal over Bambi, die eindigt als ‘koning van het woud’ uiteindelijk een hoopgevende vertelling blijft.

Erfgoedverhalen
Aan het einde van het boek verklaart de Vlaamse uitgever zijn wens om klassiekers als universele en gelaagde ‘erfgoedverhalen’ op een vernieuwende manier te presenteren aan nieuwe doelgroepen. Wat ik een erg sympathieke doelstelling vindt. Onder meer verschenen Pinokkio en Nils Holgersson in de door Lacombe geïllustreerde reeks. Rovere spreekt van lezen en kijken als een zintuigelijke ervaring, wat naar mijn mening wel klopt bij dit boek dat je als het ware het wilde woud inzuigt. Duidelijk is dat de originele tekstversie de vele bewerkingen a la Disney qua kracht en verbeelding verre overtreft. En dat deze, zoals Jet Quadekker dit uitdrukt in haar nawoord bij een eerdere Nederlandse uitgave van haar vertaling ‘oer-Bambi tot leven brengt’. Dit betreft de uitgave van de Amsterdamse uitgeverij Rainbow van 2017 die binnenin is voorzien van de originele illustraties van Hans Bertle van 1923. Alleszins een uitgave die er zijn mag.
Zelf hoop ik het op een dag aan mijn kleinkind te mogen voorlezen als ze naar mijn idee daaraan toe zal zijn…. als ze dan nog voorgelezen wil worden. Wie weet?

23 juni 2021

© SGKJ

Bambi. Een leven in het woud door Felix Salten. Oorspronkelijke titel: Bambi. Eine Lebensgeschichte in dem Walde. Met illustraties van Benjamin Lacombe en vertaling door Jet Quadekker. 2020 Clavis Uitgeverij Hasselt (ISBN 978 90 448 4100 8). De Rainbow-editie is uitverkocht. In 2023 is een nieuwe editie van de vertaling in de Salamanderreeks van uitgeverij De Geus (Amsterdam) verschenen; deze heeft geen illustraties.